Partner serwisu

Wsparcie dla wytwórców energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w Republice Federalnej Niemiec

Kategoria: Elektroenergetyka

W niemieckiej energetyce i w ochronie środowiska stale na znaczeniu zyskują zagadnienia związane  z wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych. Do roku 2020 udział odnawialnych źródeł energii  w końcowym zużyciu energii w Niemczech powinien wzrosnąć do 18%, co jednocześnie będzie stanowić 20% zużycia energii z odnawialnych źródeł energii w Unii Europejskiej...

Wsparcie dla wytwórców energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w Republice Federalnej Niemiec

Wstęp
 Do uzyskania tego celu stosuje się różne źródła energii odnawialnej. W Niemczech odnawialne nośniki energii w krajowym bilansie energetycznym ujmowane są w trzech grupach:
- grupa 1: woda, wiatr, energia promieniowania słonecznego;
- grupa 2: biomasa i odpady (w tym drewno, słoma i inne stałe materiały biogeniczne, biodiesel  i inne płynne materiały biogeniczne, gaz z oczyszczalni ścieków włącznie z biogazem, śmieci, osad ściekowy, gaz wysypiskowy);
 - grupa 3: pozostałe odnawialne nośniki energii (w tym energia geotermalna, energia solarna, pompy ciepła).


 Rys. 1. Udział energii odnawialnej w Niemczech w 2008 roku
Tradycyjnym źródłem energii odnawialnej w Niemczech jest energetyka wodna, najszybciej rozwija się energetyka wiatrowa, natomiast najwolniej energetyka geotermalna ze względu na trudności technologiczne, inwestycyjne i eksploatacyjne. Najważniejszym źródłem odnawialnym w Niemczech jest energia pozyskiwana z biomasy, którą wykorzystuje się nie tylko w przemyśle, ale także w małych jednostkach kogeneracji pracujących na rzecz miast, wsi, a nawet poszczególnych budynków (rys. 1). W ostatnim czasie największy nacisk w Niemczech położono na rozwój przydomowych instalacji cieplnych opalanych biomasą stałą (tworząc program wsparcia Marktanreizprogramm) oraz na  rozwój produkcji biogazu i biopaliw (pierwszej i drugiej generacji) stosowanych w transporcie samochodowym oraz w większych elektrowniach.
Z końcem 2008 roku w Niemczech znajdowało się w eksploatacji ponad 210 elektrowni/elektrociepłowni o mocy od 120 kWel do 100 MWel wykorzystujących biomasę.
W trakcie budowy znajduje się kilkanaście kolejnych elektrowni/elektrociepłowni na biomasę, których przekazanie do użytku przewidywane jest na lata 2010-2011. Poza tym planuje się budowę ok. 26 dalszych instalacji. Obecnie nie wszystkie z tych elektrowni/elektrociepłowni są objęte systemem wsparcia produkcji energii ze źródeł odnawialnych, ponieważ produkują energię elektryczną wyłącznie na własny użytek (tzw. systemy wyspowe) lub z innych przyczyn nie przekazują jej do sieci przesyłowej (np. instalacje pilotażowe lub demonstracyjne). W 2008 r. wzrosła przede wszystkim ilość instalacji o mocy od 0,5 MWel do 5 MWel. Wielu inwestorów realizujących instalacje o średniej mocy stara się zwiększyć ich ekonomiczność przez stosowanie innowacyjnych technologii, możliwie wysoki udział produkcji ciepła oraz wykorzystywanie w 100% odpadów drzewnych z gospodarki leśnej lub drewna pochodzącego z pielęgnacji krajobrazu. Szacuje się, że w Niemczech w roku 2008   wykorzystano w elektrowniach/elektrociepłowniach od 5,3 do 7,6 mln ton biomasy.

System wsparcia
Niemiecki system wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii  reguluje ustawa Gesetz zur Neuregelung des Rechts der Erneuerbaren Energien im Strombereich und zur Anderung damit zusammenhangender Vorschrifften [EEG] z 25 października 2008 r. System wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii w Niemczech został opracowany stosunkowo szybko (pierwsza ustawa dotycząca odnawialnych źródeł energii ukazała się 29 marca 2000 r.) i stanowi bardzo ważny element rozwoju niemieckiej energetyki. W ciągu ostatnich dziesięciu lat ustawa [EEG] była kilkakrotnie aktualizowana, zmieniana i rozbudowywana. Ostatnie dwie aktualizacje ustawy [EEG] miały miejsce 22 grudnia 2009 r., a następnie 11 sierpnia 2010 r. Zmiany ustawy [EEG] wynikają z dostosowywania zapisów do bieżących potrzeb rynkowych i energetycznych, a także do potrzeb środowiskowych, społecznych i inwestycyjnych.
 Ustawa [EEG] jest powiązana z innymi ustawami i rozporządzeniami dotyczącymi pośrednio lub bezpośrednio z odnawialnych źródeł energii, w tym z rozporządzeniami dotyczącymi biomasy:
- Verordnung über die Erzeugung von Strom aus Biomasse [BiomasseV] klasyfikującej biomasy;
- Verordnung über Anforderungen an die Verwertung und Beseitigung von Altholz [Altholtz] dotyczącej drewna opałowego;
- Verordnung über Anforderungen an eine nachhaltige Herstellung von flüssiger Biomasse zur Stromerzeugung [BioSt-NachV] dotyczącej wytwarzania biomasy płynnej;
 - Verordnung über Anforderungen an eine nachhaltige Herstellung von Biokraftstoffen [Biokraft-NachV] dotyczącej wytwarzania biopaliw;
-Verordnung über die Verwertung von Bioabfällen auf landwirtschaftlich, forstwirtschaftlich und gärtnerisch genutzten Böden [BioAbfV] dotyczącej bioodpadów;
- Klärschlammverordnung [AbfKlärV] dotyczącej osadów ściekowych.
 Ustawa [EEG] uwzględnia również przepisy prawne dotyczące ochrony środowiska, powołując się na Gesetz zum Schutz vor schädlichen Umwelteinwirkungen durch Luftverunreinigungen, Geräusche, Erschütterungen und ähnliche Vorgänge [BImSchG] oraz promuje energię wytwarzaną w kogeneracji, wspierając się ustawą Gesetz für die Erhaltung, die Modernisierung und den Ausbau der Kraft-Wärme-Kopplung [KWK] i arkuszem AGFW- Arbeitsblatt FW 308 Zertifizierung von KWK-Anlagen - Ermittlung des KWK-Stromes - Certification of CHP plants - Determining the CHP electricity [FW308]. Zamierzeniem ustawy [EEG] jest także umożliwienie wydawania nowych regulacji prawnych w postaci rozporządzeń, które w przyszłości będą miały na celu rozwój i udoskonalania systemu wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.
 Oprócz ustawy [EEG] obowiązuje rozporządzenie [BiomasseV], które zostało wydane w 2001 roku,  które w istotny sposób umożliwiło rozwój wytwarzania energii z biomasy. Pozwoliło wytwórcom energii elektrycznej z biomasy do klasyfikowania odnawialnego paliwa (rys. 2). Ponadto wytwórcy mają do dyspozycji szereg innych rozporządzeń dotyczących m.in. paliw odnawialnych, tj. [Altholtz], [BioAbfV], [AbfKlärV], które pozwalają na wybór rodzaju i jakości paliwa odnawialnego, pozwalają ustalić próg wsparcia w postaci tzw. „wynagrodzenia” za produkcję energii elektrycznej netto
z danego paliwa odnawialnego. Progi wynagrodzeń dla poszczególnych rodzajów biomasy zostały określone w ustawie [EEG]. Wynagrodzenie może trwać co najwyżej 20 lat i jest uzależnione od roku rozpoczęcia produkcji energii z OŹE. O wynagrodzenie może starać się każdy wytwórca energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, w tym z biomasy, która jest ujęta w [BiomasseV]. Inaczej sprawa przedstawia się w przypadku wytwarzania energii elektrycznej z gazu wysypiskowego lub gazu z oczyszczalni ścieków. Mimo że w myśl rozporządzenia [BiomasseV] paliwa te nie kwalifikują się do biomasy, to jednak ustawa [EEG] przewiduje dla tych paliw wynagrodzenie. W przypadku mieszanin różnego rodzaju biomasy lub współspalania różnego rodzaju biomasy i paliw odnawialnych należy określić ich rodzaje, udziały ilościowe oraz wartości opałowe i na tej podstawie określić wynagrodzenie za tą część energii elektrycznej wytworzonej tylko z tej biomasy, która jest ujęta w [BiomasseV].



  Rys. 2. Uproszczony podział biomasy w Niemczech

Prawo niemieckie nie przewiduje wsparcia dla wspólnego spalania biomasy z  paliwami kopalnymi za wyjątkiem paliw rozpałkowych i pomocniczych. Nie precyzuje jednak maksymalnej ilości zużycia tych paliw, stąd można przypuszczać, że paliwa kopalne mogą być stosowane bez ograniczeń o ile spełniają swój cel wykorzystania.
W Niemczech pod względem odnawialnych źródeł energii istnieje szeroko przyjęta zasada decentralizacji. Niemiecki system wynagrodzeń za energię elektryczną z OŹE skupił się przede wszystkim na małych jednostkach, a więc elektrowniach i elektrociepłowniach o małych mocach, ale o dużej liczbie i rozproszeniu. Z zasady tej wynika także, że wsparcie dotyczy jedynie jednostek wytwórczych o mocy nie większej niż 20 MWe.

3 x premia
Obok wynagradzania jednostek za produkcję energii elektrycznej z OŹE w ustawie [EEG] dodatkowo zaproponowano premie (bonusy), które mają zachęcić wytwórców do bardziej ekonomicznego, sprawniejszego i wydajniejszego wytwarzania energii z OŹE. Ustawa [EEG] dla biomasy przewiduje trzy rodzaje premii, które mogą się kumulować:
1. Premia technologiczna, którą przyznaje się za wprowadzenie innowacyjnej technologii do produkcji energii elektrycznej z biomasy;
 2.  Premia za surowce odnawialne, którą przyznaje się za wykorzystywanie pewnych z góry ustalonych surowców odnawialnych lub obornika;
3.  Premia za kogenerację przyznawana tylko jednostkom, które produkują energię elektryczną i ciepło użytkowe w myśl [FW308] i spełniają wymagania ustawy [EEG].

Rozwój kogeneracji
Ustawa [EEG] ma umożliwić rozwój kogeneracji. Przejawia się to nie tylko w premii za kogenerację, ale i w obowiązku produkcji energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji w jednostkach o mocy elektrycznej od 5 do 20 MW opalanych biomasą, pod groźbą utraty wynagrodzenia.
Ponadto na uwagę zasługuje ustawa Gesetz zur Förderung Erneuerbarer Energien im Wärmebereich [EEWärmeG] podpisana 7 sierpnia 2008 r., która weszła w życie 1 stycznia 2009 r. Ustawa ta wprowadziła obowiązek zakupu ciepła z odnawialnych źródeł energii, w tym również z biomasy gazowej, ciekłej i stałej. Właściciele nowo powstałych i istniejących budynków w celu ich ogrzewania są zobowiązani do zakupu ciepła z odnawialnych źródeł energii. Obowiązek uznaje się za spełniony, jeżeli zapotrzebowanie na ciepło pokrywane jest przy z góry przyjętym przez ustawę [EEWärmeG] udziale uzależnionym, z jakiego rodzaju biomasy ciepło zostało wytworzone.  Powyższy obowiązek można spełnić, pokrywając zapotrzebowanie na ciepło np. z jednostek kogeneracji lub podejmując działania mające na celu oszczędność energii. Ustawa [EEWärmeG] nie przewiduje wynagrodzeń za ciepło z odnawialnych źródeł energii.

Zakup energii z OŹE
Zdecydowanie inaczej przedstawiają się zasady spełnienia obowiązku zakupu energii elektrycznej z OŹE, w tym z biomasy. Zasady te zawierają obowiązki, system wynagrodzeń, system wyrównawczy, system przekazywania informacji oraz gwarancje pochodzenia i dotyczą podmiotów uczestniczących w produkcji, odbiorze, przesyle i dystrybucji energii elektrycznej. W porównaniu z Polską ilość podmiotów, które biorą udział w systemie wsparcia jest znacznie większa (rys. 3). Obowiązek odbioru energii elektrycznej z OŹE od operatora instalacji ciąży na operatorze sieci, następnie na operatorze sieci przesyłowych do przedsiębiorstwa zaopatrującego w energię elektryczną, które przekazuje energię elektryczną odbiorcom końcowym. W systemie wynagrodzeń biorą udział te same podmioty, przy czym wynagrodzenie za dostarczoną do odbiorców końcowych energię elektryczną z OŹE przebiega w przeciwnym kierunku. Sposób określania wynagrodzeń, które są uzależnione od wydajności instalacji zawiera ustawa [EEG]. W systemie wyrównawczym biorą udział tylko operatorzy sieci przesyłowych. Na nich spoczywa obowiązek dokonywania między sobą wyrównania i rozliczenia ilości energii elektrycznej oraz wypłaty wynagrodzenia.  Do 30 lipca każdego roku operatorzy sieci przesyłowych ustalają ilość energii, którą odebrali, opłacili i wyrównali w ubiegłym roku kalendarzowym oraz udział ilości energii elektrycznej z OŹE w całkowitej ilości energii, którą przedsiębiorstwa zaopatrujące w energię elektryczną dostarczyły do odbiorców końcowych. Każdy operator sieci przesyłowych musi odebrać taką ilość energii elektrycznej, by odpowiadała wyznaczonemu udziałowi.  W systemie przekazywania informacji uczestniczą wszystkie podmioty oraz Federalny Urząd ds. Sieci, odpowiednik polskiego Urzędu Regulacji Energetyki.Operator instalacji wytwarzającej energię elektryczną z OŹE może starać się o wystawienie gwarancji pochodzenia, która służy zapewnieniu operatora instalacji, że w rozumieniu Dyrektywy 2001/77/WE sprzedawana przez niego energia elektryczna jest wytwarzana z odnawialnych źródeł energii.

Rys. 3. Uproszczony schemat obiegu informacji i dokumentacji rozliczeniowej z energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii

Dalsze nowelizacje
Ustawa [EEG] od 1 stycznia 2009 r. doczekała się już dwukrotnej nowelizacji i prawdopodobnie należy się spodziewać kolejnych. Dotyczy to również pozostałych rozporządzeń i ustaw z zakresu energetyki. W latach 2009-2010 wydano, zmieniono lub znowelizowano aż 3 rozporządzenia i 6 ustaw, tj. 15  lipca 2009 r. [EEWärmeG], 29 lipca 2009 r.  [AbfKlärV], 21 sierpnia 2009 r. [EnWG] i [KWK], 22 czerwca 2010 r. [Biokraft-NachV], 31 lipca 2010 r. [BioSt-NachV], 11 sierpnia 2010 r. [KrW-/AbfG] i [BImSchG]. W celu bieżącego kontrolowania zmian w niemieckim prawodawstwie dotyczącym odnawialnych źródeł energii zaleca się korzystanie z niemieckich Dzienników Ustaw (Bundesgesetzblatt) lub ze stron internetowych m.in. Bundesministerium für Umwelt, Naturschutz  und Reaktorsicherheit (Federalnego Ministerstwa Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Reaktorów Atomowych).


Autor: Marek Marcisz, Specjalista ds. energetyki, TÜV SÜD Polska Sp. z o.o.

Artykuł został opublikowany w magazynie "ECiZ" nr 10/2010

 

Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ