Nadal czekamy na rewizję Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK) i startegię dla ciepłownictwa. W odpowiedzi na potrzebę pogłębionej debaty nad kształtem transformacji energetycznej Forum Energii opublikowało raport pt. Czas inwestycji. Wnioski z modelowania systemu energetycznego Polski do 2040 r.

Celem raportu jest włączenie się w dyskusję nad planowaniem strategicznym, czemu mają służyć wyniki modelowania sektora energetycznego przeprowadzonego przy użyciu narzędzia Zefir – opracowanego w Narodowym Centrum Badań Jądrowych i rozwijanego przez Enercode we współpracy z Forum Energii. Aby pokazać możliwe ścieżki rozwoju i lepiej zrozumieć konsekwencje różnych decyzji inwestycyjnych i regulacyjnych, Forum Energii sięgnęło po narzędzie modelujące w ujęciu godzinowym działanie zintegrowanego systemu energetycznego obejmującego elektroenergetykę, ciepłownictwo i ogrzewnictwo.

– Zefir umożliwiaja przeprowadzanie złożonych symulacji i analiz transformacji energetycznej Polski w czasie liczonym w godzinach, co znacząco przyspiesza proces podejmowania decyzji opartych na danych. Pozwala to na ocenę skutków ewentualnych opóźnień inwestycyjnych czy zmian regulacyjnych oraz na identyfikację ryzyk związanych z niską elastycznością systemu elektroenergetycznego i brakiem integracji sektorowej – mówi Jędrzej Wójcik, Koordynator Programu Elektroenergetyka w Forum Energii.

Główny wniosek raportu – przed nami niemal dwie dekady inwestycji

Przeprowadzone modelowanie wskazuje, że aby zbudować nowoczesny i stabilny system energetyczny, przy jednoczesnym rozwoju zielonego wodoru, elektryfikacji ciepłownictwa i transportu, Polska musi jeszcze w tej dekadzie zainwestować w znaczące moce wytwórcze i magazynowe. Do 2030 r. możemy potrzebować 56 GW nowych mocy, z czego 46 GW mają stanowić odnawialne źródła energii. Równolegle niezbędne może się okazać uruchomienie 17 GW magazynów energii o pojemności 70 GWh. Do 2040 r. całkowita skala inwestycji w nowe moce może wzrosnąć do ponad 100 GW zwględem obecnych zdolności wytrórczych. To ogromne wyzwanie, które wymaga usunięcia barier administracyjnych, zwłaszcza dla energetyki wiatrowej na lądzie, oraz wsparcia krajowej produkcji technologii, takich jak magazyny energii i pompy ciepła. Taka skala inwestycji jest jednak ogromną szansą dla polskiej gospodarki, tworząc nowe łańcuchy dostaw, miejsca pracy i przestrzeń do innowacji.

Z analiz Forum Energii wynika, że od 2035 r. węgiel może odgrywać już tylko marginalną rolę w systemie elektroenergetycznym i ciepłownictwie. Taki scenariusz pozwala ograniczyć dopłaty do górnictwa nawet o 60 miliardów złotych w porównaniu do aktywnego scenariusza (WAM) KPEiK przedstawionego w październiku 2024 r.

Niezależnie od przyszłych relacji cenowych paliw, model wskazuje na konieczność budowy dodatkowych (ok. 10 GW) elastycznych jednostek gazowych, ponad te, które już uzyskały kontrakty na rynku mocy lub zostały uwzględnione w projekcie KPEiK. Jednostki gazowe mogą wspierać system w sytuacjach braku energii z OZE, ale nie powinny stać się jego fundamentem. To magazyny energii oraz mechanizmy elastyczności popytu stanowić będą kluczowe źródło elastyczności i zdolności bilansujących, umożliwiając bezpieczną i efektywną absorbcję rosnącej produkcji z OZE przez system. Takie podejście pozwoli na istotne ograniczenie zużycia gazu w sektorze elektroenergetycznym, który w dłuższej perspektywie może być zastępowany krajowym biometanem. Do realizacji tych inwestycji potrzebna jest reforma rynku mocy.

Uruchomienie inwestycyji wymaga reform – rekomendacje Forum Energii

Aby transformacja energetyczna Polski była skuteczna, kluczowe jest usunięcie barier rozwoju dla odnawialnych źródeł energii, a szczególnie lądowej energetyki wiatrowej. Z analizy wynika również, że zapotrzebowanie na węgiel kamienny może spadać szybciej niż przewiduje scenariusz WAM zawarty w projekcie KPEiK, przyczyniając się do rekucji kosztów. Nowe podejście wymaga jednak rewizji umowy społecznej z górnikami.

W dłuższej perspektywie rozwój morskiej energetyki wiatrowej oraz dalsze wsparcie magazynów energii pozwolą na bilansowanie systemu energetycznego, zmniejszając zależności od importu paliw kopalnych (w szczegolności gazu). Większy udział OZE w systemie pozwoli też na szybszą elektryfikację ciepłownictwa, ogrzewnictwa i transportu, dalej redukując potrzebę importu ropy, gazu i węgla. Kompleksowe i konsekwentne działania na wszystkich frontach są niezbędne, by Polska mogła zbudować nowoczesny, stabilny i konkurencyjny system energetyczny oraz skutecznie budować nowoczesną gospodarkę.

– Transformacja musi być prowadzona w sposób zintegrowany, łącząc elektroenergetykę, ciepłownictwo, transport, przemysł i sektor wodorowy. Kluczowe jest efektywne wykorzystanie środków publicznych, szczególnie na termomodernizację budynków, rozwój pomp ciepła oraz modernizację ciepłownictwa, które zwiększą efektywność i elastyczność systemu elektroenergetycznego. Równolegle musimy uwonić moce przyłączeniowe, upraszczając procedury i wdrażając nowe mechanizmy, takie tak aukcje, które przyspieszą realizację nowych inwestycji i zwiększą elastyczność systemu elektroenergetycznego – mówi Tobiasz Adamczewski, wiceprezes zarządu Forum Energii.