Poprawa efektywności energetycznej to przede wszystkim zmniejszenie energochłonności polskiej gospodarki. Największym wyzwaniem jest modernizacja energetyki i ciepłownictwa (jednostek wytwórczych, sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, także ich rozwój) oraz dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej –  wprowadzenie energetyki jądrowej i zwiększenie udziału rozproszonych źródeł odnawialnych (głównie energetyki wiatrowej, biogazowni, instalacji na biomasę i solarnych), w tym mikroźródeł. Modernizację sektora należy powiązać z rozwojem kogeneracji i wprowadzeniem inteligentnych rozwiązań. Konieczne są przedsięwzięcia zwiększające konkurencję na rynku energii, w tym skuteczne rozwiązanie energetycznych problemów regionów, zwłaszcza w północno-wschodniej części kraju, gdzie utrudniony dostęp do energii elektrycznej jest głównym czynnikiem hamującym rozwój.

W okresie objętym strategią polska elektroenergetyka będzie opierać się przede wszystkim na węglu. Produkcja energii elektrycznej w 2012 r., wg nośników, przedstawiała się następująco: węgiel brunatny 33,5 proc., węgiel kamienny 50,6 proc., gaz ziemny 3,3 proc., energia odnawialna (biomasa, biogaz, woda, wiatr) 10,4 proc., pozostałe paliwa 2 proc. Polska, dzięki znacznym złożom węgla w porównaniu z pozostałymi państwami UE, jest krajem bezpiecznym w kontekście produkcji energii elektrycznej i stosunkowo niskich kosztów jej wytwarzania.

Kolejnym elementem wyróżniającym krajową gospodarkę na tle gospodarek unijnych jest kwestia efektywności energetycznej. W ciągu ostatnich 20 lat dokonaliśmy dużego postępu w tej dziedzinie, jednak nadal energochłonność pierwotna PKB Polski, wyrażona w cenach stałych (rok bazowy to 2005) oraz parytecie siły nabywczej, jest wyższa o 19 proc. od średniej europejskiej. Poprawa efektywności energetycznej została uznana za priorytetowy kierunek w przyjętej przez rząd w listopadzie 2009 r. Polityce energetycznej Polski do 2030 r.

W ujęciu przestrzennym polską energetykę charakteryzuje więc zdecydowana nierównomierność. Obecne rozłożenie mocy wytwórczych powoduje, że kluczową kwestią dla bezpieczeństwa energetycznego niektórych regionów staje się stan techniczny infrastruktury oraz zdolność do transmisji energii (gęstość i stan techniczny sieci przesyłowych i dystrybucyjnych).

Jednym z priorytetów Strategii jest ułatwianie „zielonego” (sprzyjającego środowisku) wzrostu gospodarczego przez zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dostępu do nowoczesnych, innowacyjnych technologii, a także wyeliminowanie barier administracyjnych, utrudniających „zielony” wzrost.