Partner serwisu
Tylko u nas
18 czerwca 2019

Głos przemysłu w debacie na temat długoterminowej strategii klimatycznej Europy

Kategoria: Artykuły z czasopisma

Wyzwania i cele stojące przed unijną gospodarką silnie nakierowane są na transformację w kierunku niskoemisyjności. W zmianach tych trzeba zwrócić uwagę na sektor przemysłu energochłonnego i jego szczególną rolę w tym procesie.
 

Głos przemysłu w debacie na temat długoterminowej strategii klimatycznej Europy

Obecna mapa drogowa z 2011 roku zakłada cel redukcji emisji w UE o 80 proc. do 2050 roku. Chociaż dokument nie został formalnie zatwierdzony, okazał się użytecznym narzędziem planowania, dzięki któremu Komisja Europejska znacząco wpłynęła na kształt ram polityki klimatyczno-energetycznej w ostatnich latach. W myśl konkluzji Rady Europy z 2014 roku UE wprowadziła wiążący cel redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40% w porównaniu z rokiem 1990. Z kolei przy pracach nad ramami prawnymi tzw. pakietu zimowego państwa członkowskie zgodziły się na co najmniej 32-procentowy udział energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii oraz poprawę efektywności energetycznej o co najmniej 32,5 proc.

Okazuje się jednak, że mapa drogowa 20501 nie jest wystarczająco ambitna (prognozowana redukcja emisji o 80-95 proc. do 2050 r.). Przełomowe postanowienia paryskiego porozumienia klimatycznego zakładają osiągnięcie zerowej emisji netto do połowy wieku. Przywódcy krajów unijnych zlecili Komisji Europejskiej przygotowanie długoterminowej strategii. W listopadzie 2018 roku światło dzienne ujrzał dokument „Czysta planeta dla wszystkich”, który przedstawia europejską wizję transformacji w kierunku konkurencyjnej i neutralnej klimatycznie gospodarki. Wizja 2050 roku ma na celu zainicjowanie ogólnoeuropejskiej debaty. Pomimo że modelowana wizja przyszłości obejmuje bardzo długi okres, czasu na nią mamy niewiele.

Po ratyfikacji porozumienia paryskiego w 2016 roku zobowiązanie do przygotowania wkładów krajowych jest prawnie wiążące – najpierw w terminie do 2020 roku, a następnie co pięć lat (w coraz bardziej ambitnych wersjach). Strony porozumienia powinny również przedłożyć długoterminowe strategie rozwoju niskoemisyjnego do sekretariatu Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) do końca 2020 roku. Dodatkowej mobilizacji woli politycznej w 2019 roku służy szereg spotkań wysokiego szczebla oraz wrześniowy szczyt zwołany pod auspicjami Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Spotkanie dokona kompleksowego przeglądu postępów w ramach wszystkich celów zrównoważonego rozwoju, w tym w zakresie celu nr 13 – „podjęcie pilnych działań w celu zwalczania zmian klimatu i ich skutków”.

Już wkrótce UE musi podjąć kierunkową decyzję nie o tym „czy”, ale „w jaki sposób” zrealizować długoterminową transformację gospodarki unijnej. Na początku roku rozpoczęto pierwsze dyskusje na spotkaniach rad sektorowych. Ministrowie ds. konkurencyjności podkreślili, że transformacja niesie ze sobą zarówno możliwości, jak i wyzwania, ale wymaga uwzględnienia głosu przedsiębiorców, obywateli i samych państw członkowskich. Konkluzje Rady ds. Zagranicznych potwierdziły, że UE będzie nadal przewodzić globalnym działaniom klimatycznym na rzecz zwiększenia światowego poziomu ambicji, wzmocnienia wielostronności i skutecznego wdrożenia porozumienia paryskiego. Uznano też, że zmiana klimatu niesie poważne konsekwencje dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, a globalne odejście od paliw kopalnych pociągnie za sobą potencjalnie poważne zmiany równowagi geopolitycznej.

Ministrowie energii debatowali na temat aspektów energetycznych strategicznej wizji, w szczególności podkreślając znaczenie zmian strukturalnych niezbędnych w systemie energetycznym, nowych rozwiązań technicznych oraz potrzeby „sprawiedliwej transformacji”. Z kolei Rada ds. Środowiska zwróciła uwagę na potrzebę uwzględnienia specyfiki regionalnej i odmiennych warunków społeczno-gospodarczych. Wspólna wizja wymaga zapewnienia szerokiego poparcia dla działań dotyczących klimatu. Głos w dyskusji zabiorą jeszcze ministrowie odpowiedzialni za rolnictwo, finanse oraz pracę i politykę socjalną.

Zajęty tematem Brexitu marcowy szczyt Rady Europejskiej ogólnikowo potraktował temat. Wezwano rady ministerialne do zintensyfikowania prac nad długoterminową strategią klimatyczną, do której unijni przywódcy powrócą w czerwcu 2019 r. Ambicje mają sprzyjać dążeniu do neutralności klimatycznej, a zarazem chronić specyfikę krajów UE i konkurencyjność europejskiego przemysłu. Rada Europejska również apeluje o czasowe zakończenie prac nad długoterminowymi strategiami krajowymi do 2050 roku, które państwa członkowskie mają przekazać Komisji Europejskiej do 1 stycznia 2020 roku na podstawie rozporządzenia w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu. Ostateczne konkluzje szefów państw w sprawie Strategii 2050 spodziewane są w drugiej połowie 2019 roku. Możliwe jednak, że niektóre kraje członkowskie będą starały się jak najdłużej odkładać ich przyjęcie, postulując, by krajowe strategie stanowiły podstawę do oszacowania faktycznych możliwości UE.

Kompleksowość działań

Na naszych oczach realizacja celów klimatycznych włączana jest w sposób kompleksowy i konsekwentny do wszystkich obszarów działania UE (ang. mainstreaming). Gotowe są już kluczowe akty implementujące reformę systemu handlu emisjami po 2020 roku. Sfinalizowano też przyjęcie regulacji prawnych pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, w którego ramach toczą się uzgodnienia krajowych zintegrowanych planów na rzecz energii i klimatu do 2030 roku.

Wspólna Polityka Rolna po 2020 roku proponuje nowe obowiązki i zachęty wobec rolników, wprowadzając większe ambicje środowiskowe i klimatyczne. Strategia UE na rzecz zrównoważonego finansowania zakłada działania obejmujące wszystkie istotne podmioty w systemie finansowym, m.in. zunifikowany system klasyfikacji zrównoważonych inwestycji (taksonomia) czy oznakowań dla proekologicznych produktów finansowych. Wkrótce zapadną decyzje na temat przeznaczenia środków uwzględniających kwestie klimatyczne w wieloletnich ramach finansowych na lata 2021-2027 oraz wydatkach programu „Horyzont Europa”. Komisja rozpoczęła również przygotowania propozycji długoterminowej wizji przyszłości przemysłu UE wraz z konkretnymi środkami wykonawczymi przez Komisję Europejską. Prace powinny zostać sfinalizowane do końca 2019 r.

Warto tutaj wspomnieć o treści rezolucji, przyjętej znaczącą większością głosów przez Parlament Europejski w połowie marca br. Eurodeputowani poparli podniesienie poziomu ambicji w zakresie ograniczenia do 2030 roku emisji gazów cieplarnianych o 55% w skali całej gospodarki w porównaniu z poziomami z 1990 roku. Przyjęta rezolucja zawiera rozdział dotyczący polityki przemysłowej, w którym podkreśla się rolę przemysłów energochłonnych w osiąganiu długoterminowych redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE. Parlament również wezwał Komisję Europejską do opracowania strategii przemysłowej obejmującej środki, które umożliwią przemysłowi europejskiemu konkurowanie w skali globalnej na równych warunkach.

Komisja Europejska i Rada Europejska uznają, że realizacja celu porozumienia paryskiego daje znaczne możliwości i szanse w zakresie wzrostu gospodarczego, nowych miejsc pracy i rozwoju technologicznego, a także zwiększenia konkurencyjności Europy, zapewniając przy tym, by przemiany przebiegały w sposób sprawiedliwy i społecznie zrównoważony dla wszystkich. Szereg zaprezentowanych w wizji 2050 roku ścieżek transformacji niskoemisyjnej i energetycznej obejmuje szerokim zasięgiem wszystkie sektory gospodarki unijnej. Żadne państwo członkowskie nie będzie w stanie korzystać z węgla, ropy i gazu do ogrzewania domów, w transporcie czy wytwarzaniu energii elektrycznej, chyba że będzie to zrekompensowane ujemnymi emisjami. Nie chodzi tylko o rezygnację z paliw kopalnych, ale również znaczącą zmianę nawyków konsumpcyjnych. Sektory przemysłu energochłonnego będą musiały znaleźć sposób na prawie całkowitą redukcję emisji gazów cieplarnianych pochodzących z procesów produkcyjnych.

Wkład przemysłu energochłonnego

Sektory przemysłu energochłonnego, takie jak przemysły chemiczny i rafineryjny, stalowy i metali nieżelaznych, cementowy, papierniczy, wapienny czy szklarski, już odegrały ważną rolę w osiągnięciu obecnego poziomu ambicji klimatycznych Europy. Pomiędzy 1990 a 2015 rokiem zmniejszyły emisje o 36 proc., głównie dzięki poprawie efektywności energetycznej, zwiększonemu wykorzystaniu biomasy czy głębokiej redukcji emisji gazów cieplarnianych innych niż CO2 w produkcji chemikaliów i nawozów (N2O i emisje gazów fluorowanych zmniejszyły się o 93 proc. w latach 1990-2015). Nie bez znaczenia był wpływ kryzysu gospodarczego – pomiędzy 2000 i 2016 produkcja spadła we wszystkich sektorach, z wyjątkiem sektora chemicznego i papierniczego.

Przedsiębiorstwa energochłonne konstruktywnie odpowiadają na wyzwania związane ze zmianami klimatu – opracowują rozwiązania dla swoich sektorów, a jednocześnie wspierają inne części gospodarki poprzez swoje produkty, symbiozę, usługi na rzecz energetyki, umożliwienie wyższego poziomu cyrkulacji i waloryzacji odpadów. Energochłonne gałęzie przemysłu mają strategiczne znaczenie dla obecnych łańcuchów wartości ze względu na zintegrowaną sieć powiązań międzysektorowych i rolę – umożliwiają rozwój Europy neutralnej pod względem emisji. Produkty z przedsiębiorstw sektorów energochłonnych są dziś niezbędne dla rozwiązań niskoemisyjnych, również z punktu widzenia adaptacji do skutków zmian klimatu. Przykład stanowią rozwiązania dla energooszczędnych budynków, niskoemisyjnego transportu i paliw, infrastruktury komunikacyjnej, energii odnawialnej, magazynowania energii i tak dalej.

Przemysł unijny postuluje, by działania skierowane na wsparcie wzrostu gospodarczego traktować priorytetowo. Ważne jest, aby transformacja została wykorzystana przede wszystkim do kreowania nowych szans i przewag konkurencyjnych. Istotą sukcesu będzie zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych płynących z działań zmniejszających emisje. Scenariusze przedstawione przez Komisję Europejską w wizji strategicznej 2050 roku opierają się na sprawdzonych i istniejących technologiach, choć niektóre z nich wymagają wdrożeń na skalę przemysłową lub dalszych badań. O ile z technologicznego punktu widzenia istnieją zidentyfikowane rozwiązania umożliwiające dalszą redukcję emisji gazów cieplarnianych, to możliwość ich wdrożenia na skalę całej gospodarki wymaga spełnienia szeregu warunków ramowych.

Istotny jest również czas – dla większości energochłonnych firm rok 2050 to tylko jeden (duży) cykl inwestycyjny. Warto również podkreślić, że sama transformacja przemysłu będzie musiała odbywać się w warunkach liberalnego handlu i konkurencji międzynarodowej. Warto dodać, że przedsiębiorstwa energochłonne w Polsce są w szczególny sposób narażone na ryzyko ucieczki emisji i inwestycji. Polska leży na peryferiach Unii Europejskiej, w pobliżu rynków, na których nie obowiązują porównywalnie ambitne cele klimatyczne, z dostępem do bardzo tanich źródeł energii. Intensywność handlu w szeregu sektorów kilkakrotnie przewyższa średnią unijną.

Kluczowe dla realizacji potencjału długoterminowej redukcji emisji w przemyśle energochłonnym pozostają poniższe warunki ramowe, które muszą być stale i stopniowo wdrażane w następnych 10 latach.

Wyzwania badawczo-rozwojowe

Większość dostępnych niskoemisyjnych technologii produkcyjnych oscyluje wokół poziomów gotowości technologicznej (TRL) w przedziale 5-7. Znacząca część technologii wciąż czeka na osiągnięcie poziomu TRL 5, w którym projektowanie i budowa instalacji pilotażowej lub demonstracyjnej stanowi jedno z największych wyzwań. Niektóre technologie będą wymagały optymalnej integracji w istniejące systemy produkcyjne, np. produkcja wodoru, transformacja biomasy w paliwa czy technologie wychwytywania CO2. Dodatkowo, nawet po osiągnięciu odpowiedniej dojrzałości przez niskoemisyjne technologie, ich wdrożenie rynkowe będzie zależało od kosztów operacyjnych, gdyż będą konkurowały z konwencjonalnymi metodami produkcji.

Cały artykuł opublikowany został w nr 3/2019 magazynu Energetyka Cieplna i Zawodowa.

fot. 123rf.com/fot. ilustracyjne
Nie ma jeszcze komentarzy...
CAPTCHA Image


Zaloguj się do profilu / utwórz profil
Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ